عیسی بزرگ زاده سخنگوی صنعت آب کشور امروز اول آبان ۱۴۰۲ در یک نشست خبری اظهار کرد که متوسط بارش کشور در یک ماهه سال آبی جاری ۸.۴ میلیمتر بوده که در مقایسه با دوره بلندمدت ۵۵ ساله ۷ میلیمتر و ۱.۴ درصد افزایش یافته است.
وی میزان بارندگی در یک ماهه سال آبی جاری نسبت به پارسال را بارش ۲ میلیمتری عنوان کرد که ۳۰ درصد نسبت به دوره یک‌ماهه ۱۴۰۱ بیشتر بوده است.
طبق گفته بزرگ‌زاده، ورودی آب به سدها در یک ماهه سال آبی جاری ۱.۸ میلیارد متر مکعب بوده که نسبت به عدد ۸۸۰ میلیون متر مکعب مدت مشابه پارسال ۳۴ درصد افزایش داشته است. خروجی آب از سدها نیز در سال آبی امسال ۲.۵۷ میلیارد متر مکعب بوده که نسبت به مدت مشابه یک ماهه پارسال ۳۰ درصد افزایش یافته است.
فیروز قاسم‌زاده کارشناس صنعت آب کشور در یک گفت‌وگوی خبری کل حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور را در تاریخ ۲۹ مهر ۱۴۰۲ معادل ۲۰ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب اعلام کرد که این میزان، در مدت مشابه سال گذشته ۱۸٫۰۶ میلیارد متر مکعب بوده است. وی این میزان را معادل ۴۱ درصد پرشدگی عنوان کرد که نشان می‌دهد حجم آب موجود در سدهای کل کشور ۱۲ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر است.
اقدامات انجام‌شده در دولت سیزدهم برای مقابله با کم‌آبی
گرمایش زمین باعث محدودیت در دسترسی ساکنین زمین به منابع آبی می‌شود و با توجه به اینکه ایران به‌طور متوسط در هر دهه حدود ۰.۵ درجه سانتیگراد گرم‌تر می‌شود. یافته‌های IPCC نشان می‌دهد که هر درجه گرم شدن کره زمین دسترسی به منابع آب تجدیدپذیر را حداقل تا ۲۰ درصد برای هفت درصد دیگر از جمعیت جهان کاهش دهد. اثر این افزایش دما در کاهش منابع آب در دسترس کشور حدود یک میلیارد مترمکعب در سال است.
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین باعث کاهش آب تجدیدپذیر کشورها می‌شود که براساس اعلام فیروز قاسم‌زاده کارشناس و سخنگوی صنعت آب در سیزدهمین کنگره بین‌المللی عمران، میزان این کاهش در ایران حدود یک میلیارد مترمکعب در سال است.
کارشناس صنعت آب کشور، اجرای برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی و مصارف بالای آب در کشور را امری ضروری می‌داند. در این صورت اهداف تعریف شده این برنامه از جمله برنامه‌ریزی برای تدوین الگوی کشت مناسب هر منطقه متناسب با شرایط کم‌آبی و سهم منابع آب در اختیار بخش کشاورزی، تحویل حجمی آب، اصلاح تعرفه‌ها برای جلوگیری از اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی، پیاده‌سازی الگوی مصرف بهینه، فرهنگ‌سازی در حوزه مدیریت مصرف آب تحقق مییابد.
به همین منظور در جلسات هفتگی معاون آب و آبفای وزارت نیرو با استان‌ها، ضمن کنترل عملکرد آنها، شناسایی میزان انحراف از برنامه و چاره‌اندیشی برای تحقق اهداف طرح در استان‌ها در این جلسات پیگیری می‌شود.
طبق اعلام سخنگوی صنعت آب کشور، در صورت تحقق کامل اهداف برنامه سازگاری با کم‌آبی، در فاز اول حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب از برداشت از منابع آب کشور کاهش مییابد.
یکی از اقدامات مؤثر در راستای کنترل برداشت از منابع آب زیرزمینی که همسو با اهداف سازگاری با کم‌آبی دنبال می‌شود، مدیریت تؤامان آب و برق و کنترل اضافه برداشت چاه‌ها از طریق کنترل‌پذیری کنتورهای برق منصوبه بر روی چاه‌های برقدار است که به‌صورت جد در دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفته و زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم در یکسال اخیر فراهم شده است. از طریق همین اقدام، نزدیک به ۷۰ درصد حجم برداشت چاه‌های مجاز کشاورزی قابل رصد و کنترل خواهد بود.
مدرن‌ترین سدهای زیرزمینی ایران
بر این اساس، برای عبور از بحران کم‌آبی و مدیریت بهینه مصرف آب هماهنگی دستگاه‌های مسئول در پیشبرد اهداف برنامه سازگاری با کم‌آبی ضروری است و یکی از راهکارهای موجود ذخیره آب در زیرزمین است که مزایای قابل توجهی به جبعه ابزار مدیریت منابع آب کشور اضافه می‌کند.
طبق اعلام فیروز قاسم‌زاده، در مهرماه میزان خروجی آب از سدهای کشور با ۳۱ درصد رشد نسبت به سال گذشته، نشانگر افزایش میزان تأمین مصارف بخش‌های مختلف از محل سدها بوده است. در ادبیات مدیریت منابع آب به مخازن آب زیرزمینی، سد زیرزمینی نیز گفته می‌شود و تفاوت آن با سایر مخازن آب این است که میزان نگهداشت آب از ۳۵ هزار متر مکعب فراتر است.
۷ شهریور ماه بود که بزرگترین سد زیرزمینی کشور به ظرفیت ۱۰۰ هزار متر مکعب در شهر تبریز ساخته و وارد مدار بهره‌برداری شد. در فضای این مخزن ۴۰۰ واحد مسکونی ۱۰۰ متری جا می‌گیرد.
سد مخزنی تبریز، تنها سد زیرزمینی بهره‌برداری شده کشور نیست و اخیرا مخزن ۵۰ هزار مترمکعبی یزد نیز با هزینه ۲۵۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسید. با ساخت این مخزن تاب‌آوری آبی استان یزد در تابستان از ۱۸ ساعت به ۲۴ ساعت و در زمستان به ۴۵ ساعت افزایش پیدا می‌کند.
طبق آمار شرکت آب و فاضلاب، علاوه بر ۲ سد زیرزمینی احداث شده، ۵ سد زیرزمینی دیگر در یزد، تبریز، همدان و بندرعباس در حال ساخت و بازسازی است. با ساخت این مجموعه، ظرفیت سدهای زیرزمینی کشور به ۵۸۱ هزار متر مکعب می‌رسد و میتواند ابزار حکمرانی منابع آب کشور را ارتقا دهد.
