از مناطق آزاد تجاری – صنعتی کشور همواره به عنوان بهشت سرمایه گذاری کشور و فرصتی برای رشد اقتصادی و تجارت بین الملل یاد می‌شود. طی سه دهه گذشته تلاش های زیادی شده است تا این مناطق، امکانات مناسبی را برای فعالان اقتصادی فراهم کنند. اما در کنار این موقعیت و فرصت اقتصادی، این مناطق به عنوان یکی ازمهم ترین قطب‌های گردشگری و تفریحی کشور نیز شناخته میشوند. به نحوی که هر سال مناطقی مانند کیش، قشم، چابهار و انزلی جزء مقاصد اصلی توریست‌های داخلی و خارجی کشور ثبت می‌گردد و طبق آمار رسمی، سالانه بیش از ۱۰ میلیون گردشگر و مسافر از این مناطق بازدید می‌کنند. جذابیت‌های طبیعی و جغرافیایی در کنار جذابیت‌های تفریحی ورفاهی و فرهنگی، باعث شده که همه مردم ایران علاقه مند به حضور و استفاده از امکانات این مناطق باشند. طبق آخرین آمارها، بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر گردشگر در نوروز امسال و طی یک هفته اخیر در این مناطق حضور یافته‌اند و در حال حاضر جریان گردشگری بهاره در این مناطق بسیار داغ است. آنچه می خوانید بخشی از این گفتگو است.
** لطفا در آغاز گزارشی از آمارهای گردشگری مناطق آزاد در نوروز ۱۴۰۲ را بیان کنید؟
مفتخریم که مناطق آزاد در ابتدای نوزور ۱۴۰۲ و در بازۀ ۲۵ اسفند ۱۴۰۱ تا ۵ فروردین ۱۴۰۲ میزبان بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار گردشگر بوده است. این عدد افزایش ۵۶ درصدی نسبت به زمان مشابه سال گذشته را نشان میدهد. به‌تفکیک مناطق نیز می‌توان گفت «کیش» بیش از ۱۳۵ هزار نفر، «چابهار» بیش از ۱۳۰ هزار نفر، «اروند» حدود ۲۸۰ هزار نفر، «قشم» ۵۷۰ هزار، «ارس» بیش از ۴۲۵ هزاز نفر، «ماکو» حدود ۱۱۵ هزار نفر و «انزلی» ۳۵۲ هزار نفر را میزبانی کرده‌اند. افزون بر این، ضریب اشغال هتل‌های مناطق آزاد نیز به بیش از ۸۷درصد رسیده است که نشان میدهد تقریباً همۀ ظرفیت هتلی مناطق آزاد در اختیار گردشگران قرار گرفته است.
** مساله وضعیت حجاب در مناطق آزاد همواره یکی از موضوعاتی است که در رسانه‌ها مطرح می‌شود و بعضا موضع‌گیری‌های شدیدی نیز علیه آن صورت می‌گیرد، تحلیل خود را از این وضعیت تشریح کنید؟
ما موضوع عفاف و حجاب را بخشی از سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی می‌دانیم. اما امروز به‌دلیل اینکه دشمن بر این حوزه تمرکز ویژه‌ای کرده است و در این راستا از همۀ امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود بهره می‌برد، ما نیز باید اقدامات ویژه‌ای در حوزۀ بازدارندگی و ایجابی انجام دهیم. طبیعی است اقدامات فرهنگی ـ اجتماعی ایجابی در اولویت قرار می‌گیرد و برخلاف خیلی از ادعاها، با بازخورد چشمگیر عموم مردم که گفتیم دیندار و شریف و عفیف‌اند، مواجه می‌شود. در اینجا ذوق و خلاقیت نقش بسیار پررنگی ایفا می‌کند. برای مثال، در منطقۀ آزاد چابهار که مسافران بسیار زیادی را پذیرایی می‌کند، تعداد زیادی روسری سوزن‌دوزی که از آثار هنری بسیار جذاب و زیبای این منطقه است به بانوان هدیه داده شد و بازخورد بسیار مثبت و گسترده‌ای در پی داشت. یا در منطقۀ آزاد کیش در ایام نوروز و ماه مبارک رمضان، گروهی از طلاب در این زمینه در سواحل این منطقه با مردم به گفت‌وگو می‌نشینند. برگزاری رویدادهای علمی و تخصصی برای پاسخ‌گفتن به پرسش‌های جوانان و والدین در این زمینه در طول سال، برگزاری انواع پویش‌های کتاب و اهدای کتاب به گردشگران جوان و نوجوان، دعوت از گروه‌های متخصص فرهنگی در این زمینه برای فعالیت در مناطق پرگردشگر در فصل‌های گردشگرپذیر همچون نوروز، تقدیر ویژه از بانوان موفق باحجاب در طول سال و متناسب با مناسب‌های گوناگون و در نظرگرفتن مکان‌هایی مناسب برای فروش کالاهای مرغوب و باکیفیت و قیمت مناسب عفاف و حجاب به‌عنوان نوعی جذابیت گردشگری برای بسیاری از گردشگران بخشی از اقدامات گسترده‌ای است که در این زمینه در مناطق آزاد انجام شده است و در نوروز۱۴۰۲ نیز در حال انجام است. برای مثال در منطقه آزاد ماکو این مرکز با تخفیف بیش از ۲۰درصدی محصولات عفاف و حجاب به مخاطبان خدمت‌رسانی می‌کند؛ البته تقریباً در همۀ مناطق آزاد این مرکز راه‌اندازی شده است. در منطقۀ آزد اروند هم بیش از ۱۲۰ مبلغ در نیمۀ دوم سال گذشته به مدارس دخترانه اعزام شدند تا با دانش‌آموزان عزیز گفت‌وگو کنند. در همین منطقه دوره‌های متعدد به‌منظور تربیت بیش از صد مبلغ امربه‌معروف برگزار شد. همچنین دورۀ دوروزه‌ای با عنوان طلایه‌داران عفاف و حجاب نیز در این منطقه شکل گرفت. همایش دختران زینبی با حضور صدها جوان و نوجوان با حضور شخصیت‌های برجستۀ فرهنگی شاید گل سرسبد این رویدادها در اروند باشد. البته برگزاری نخستین جشنواره هنری عفاف و حجاب در رشته‌های گوناگون هم کار بزرگی بود که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. می‌توانم ادعا کنم که کارهای مناطق در این زمینه بسیار جلوتر از سرزمین اصلی است. در حوزۀ اقدامات بازدارندگی هم به همۀ مناطق ابلاغ کرده‌ایم که به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که کارمندان سازمان یا کسانی که به هر شکلی مجوز فعالیت خود را از سازمان منطقۀ آزاد دریافت می‌کنند، حجاب قانونی کشور را به‌صورت کامل رعایت نکنند. درباره مراکز و مجموعه‌هایی که از سازمان منطقۀ آزاد مجوز دریافت می کنند، در مرحله نخست تذکر، سپس توبیخ و در نهایت لغو مجوز صورت گرفته و می‌گیرند. در برخی موارد، به خاطر رعایت‌نکردن قوانین برخی واحدها، دادستانی و نیروی انتظامی مطابق ضوابط اعمال قانون کرده‌اند. البته خیلی تلاش کردیم و می‌کنیم که به این نقطه منجر نشود. نقش ریش‌سفیدان محلی در این‌باره بسیار راهگشا بوده و هست. اما گاهی همه این تلاش‌ها بی‌ثمر است و باید برخورد کرد. برای مثال در منطقۀ آزاد انزلی پس از تشکیل گشت مشترک نظارت بر اماکن عمومی، متشکل از نمایندگان حوزه‌های معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری، پلیس نظارت بر اماکن عمومی استان گیلان و منطقه و… از دهۀ مبارک فجر فعالیت خود را آغاز کرد و در حدود ۲ ماه فعالیت بیش از ۲۰ گشت مشترک با صرف زمانی ۸۰ ساعت انجام شد و در مواردی مجبور به اعمال قانون شدند. نصب‌العین ما هم در اقدامات ایجابی و هم در برخوردهای بازدارنده مصوبات وزارت کشور، ابلاغیه‌های شورایعالی انقلاب فرهنگی و قوانین مصرح کشور است.
البته همان طور که گفتم ما موضوع عفاف و حجاب را مختص بانوان نمی‌دانیم،بلکه آن را بخشی از سبک زندگی و زیست دین‌مدار می‌دانیم و بر همین اساس برنامه‌های متعدد و گسترده‌ای نیز در این زمینه در مناطق مختلف برگزار شده است. برای مثال، برای اولین بار در کیش، مراسم اعتکاف برای بیش از ۶۰۰ نفر از دانش‌آموزان دختر و پسر برگزار شد که استقبال نوجونان و جوانان کیش در این رویداد معنوی چشمگیر و خیره‌کننده بود. یا بیش از ده برنامه با موضوع خانواده با عنوان راه و رسم زوج‌شدن در این منطقه در سال گذشته برگزار شد. یا در همین منطقه تخفیف ۳۰ تا ۶۰ درصدی برای زوج‌های جوان در نظر گرفتند و جشنوارۀ ماه عسل هم با ظرفیت یک هزار زوج برای سفر به کیش تدارک دیده شد. در صداوسیمای این منطقه نیز ۱۲۰ قسمت برنامۀ ۵۵ دقیقه‌ای در حوزۀ موضوعات گوناگون مربوط به خانواده پخش شد که کار بسیار بزرگی بود یا بیش از ۳۵۰ دقیقه در اخبار این منطقه در سال گذشته به موضوع عفاف و حجاب اختصاص یافت. افزون بر این، در فضای مجازی هم مجموعۀ ۱۰قسمتی «گیرندۀ دخترم» با موضوع نامه‌های افراد مشهور به دخترانشان تهیه و به اشتراک گذاشته شد. این‌ها فقط بخشی از اقدامات ایجابی و بازدارنده بود که در مناطق آزاد در سال گذشته انجام شده است و طبیعی است که در اینجا فرصت پرداختن به همۀ آن‌ها نیست.
**شما به‌لحاظ اجتماعی وضعیت عفاف و حجاب در مناطق آزاد را چگونه می‌دانید؟
دربارۀ تحلیل این موضوع باید ساکنان و گردشگران را از هم تفکیک کنیم. در این نکته هیچ تردیدی نیست که ما در مناطق آزاد به‌دلیل فرهنگ بومی و اصیل این مناطق و کمترین تأثیرپذیری که از فرهنگ مدرن غربی داشته‌اند، وضعیت عفاف و حجاب بسیار خوبی را شاهد هستیم و هیچ مسئله‌ای در این زمینه وجود ندارد و به جرأت می‌توان گفت در این زمینه از متوسط کشور با فاصله جلوتریم. اما بحث گردشگران جداست. مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی کشور جمعیتی قریب به ۱٫۵ میلیون نفر دارد. آنچه بعضاً در سطح ظاهری و برخی ایام سال در مناطق آزاد کشور تحت عنوان تبرّج یا ضعف در حجاب و پوشش عنوان می شود، حاصل ورود خیل وسیع گردشگران از تمام نقاط کشور به این هفت منطقه است؛ بنحوی که این مناطق سالانه با رقمی بیش از ۱۰ میلیون گردشگر و مسافر روبروست.
البته اکثر جمعیت گردشگران که ما افتخار میزبانی از آن‌ها را داریم، ملتزم به احکام الهی و قوانین کشور هستند. اما متأسفانه، جمعیت بسیار کمی از این افراد هستند که هنجارشکنی می‌کنند. همین نسبت در شهرهای کشورمان نیز وجود دارد. اغلب مردم ما دیندار و شریف و عفیف‌اند؛ اما شاید برخی به راهنمایی و یادآوری و آموزش نیاز داشته باشند که وظیفۀ همه مراجع فرهنگی و دینی است.
طبیعتاً اقلیتی هم وجود دارند که باید با آنان طبق ضوابط و قوانین کشور و توسط دستگاه‌های مسئول انتظامی، امنیتی و قضایی برخورد کرد. حال جای این پرسش است که آیا درست است چند اقدام مجرمانه و خلاف که درصد ناچیزی از ده میلیون گردشگر این مناطق در سال مرتکب میشوند به کل وضعیت مناطق تعمیم دهیم؟ و خدایی ناکرده اتهّام «حراج دینداری» را به مناطق آزاد کشور نسبت دهیم؟ البته این طبیعی است که در روزگار کنونی و جهان رسانه‌ای شده، سرعت انتشار محتوای خلاف عفت یا ضدارزش در فضای رسانه‌ای آنهم رسانه‌های مجازی بسیار زیاد است و بدون تردید، دشمن نیز به این دیده شدن دامن میزند و یک محتوای نامناسب، اعم از عکس، فیلم، نماهنگ و…ممکن است میلیون ها بار دیده یا شنیده شود و بعضاً بسیاری از کاربران عام و غیرمتخصص را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما آیا الزاماً آن محتوای فراگیرشده، بازنمایی درست و واقعی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی در یک منطقه یا جامعه را ارائه میدهد؟ آیا آن محتوا بایستی مبنای ارزیابی کارشناسی و عالمانه قرار گیرد؟.
البته برای من این پرسش مطرح است و هنوز برای آن پاسخی درخوری نیافته‌ام که چرا در شرایطی که برخی از نقاط در کشور درگیر این ناهنجاری‌هاست، ناگاه مناطق آزاد پررنگ می‌شود؟ آیا دست‌هایی درکار است که می‌خواهند شیرینی حضور بی‌سابقه مردم را در مناطق آزاد در ایام نوروز ۱۴۰۲ و افزایش ۵۶ درصدی گردشگران و افزایش شور و نشاط و امید را تلخ کنند و حقایق را وارونه جلوه دهند؟ آن هم در این شرایط خاص کشور که دشمن به دنبال تعطیل‌کردن جشن نوروزی بود و البته بحمدلله مناطق آزاد پیشتاز ایجاد شور و نشاط در این جشن بزرگ ایرانی ـ اسلامی بوده‌است. لذا این بر ذمّه اهل تحقیق و اهل تفکر و کارشناسان و مسئولان است که با بررسی دقیق و مستند و علمی زوایای مختلف یک پدیده، آن هم پدیده های فرهنگی و اجتماعی، نسبت به فرجام و جمع بندی قطعی آن اظهارنظر نمایند تا حقی از فردی یا گروهی تضییع نگردد. جالب اینکه یکی از گلایه‌ها و شکایت‌های مردم مناطق آزاد، رفتارهای همین اقلیت هنجارشکن است که به‌دلیل هنجارشکنی بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای پیدا می‌کند و افزون بر اینکه پیامدهای ناگوار اجتماعی و فرهنگی برای این مردمان نجیب و دیندار به بار می‌آورد، وجهۀ این مناطق را هم پیش چشم مردم ایران خراب می‌کند. در اینجا واقعاً مردم مناطق آزاد مظلوم واقع شده‌اند، هم آسیب‌دیده‌اند و هم توسط برخی مسئولان فرهنگی و تحلیل‌گران ناآگاه متهم میشوند.
معتقدیم هر جا که در عمل به قانون کوتاهی شد یا بد عمل شد از همانجا ضربه خوردیم. همانطور که می‌دانید کار ما در دبیرخانه کار ستادی است و اجرا با مناطق است. از همین‌رو، پیش از تعطیلات نوروزی طرح ستاد عفاف و حجاب وزارت کشور را به مناطق ابلاغ و آنان را موظف به رعایت آن کردیم. در معاونت فرهنگی و اجتماعی و گردشگری هم به دنبال نظارت بر اجرای قوانین و مقررات بوده‌ایم. و حتی شخص دبیر محترم شورایعالی منطق آزاد برای نظارت و ارزیابی در مناطق مختلف حضور پیدا کرده اند.
