به گزارش اختصاصی خبرنگار شبکه خبری اقتصادو تجارت : ، دولت سیزدهم به ریاست شهید رئیسی در تابستان 1400 و در بحرانی‌ترین شرایط اقتصادی و اجتماعی چند دهه اخیر، با هدف رفع مشکلات اقتصادی، بسط عدالت و مبارزه با فساد آغاز به کار کرد.
این دولت با رویکردی تحول‌گرا، فعالیت‌های خود را متناسب با شاخص‌های مبارزه با فساد و تبعیض، عدالت‌خواهی، محرومیت‌زدایی، دیپلماسی فعال و متوازن، ارتقای شفافیت و صداقت، اصلاح ساختارها و فرایندها، اقدامات جهادی، خنثی‌سازی تحریم‌ها، برنامه‌محوری، تعامل بین‌بخشی و حمایت از اقشار ضعیف جامعه تنظیم کرده است.
وضعیت اقتصادی در آغاز دولت سیزدهم
بر اساس گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی که در وبسایت بانک مرکزی در دسترس عموم است، شاخص نقطه به نقطه تورم در اسفندماه ۱۳۹۹ به ۶۵ درصد رسید. علاوه بر این، تورم سالانه نیز در شهریور ۱۴۰۰ معادل ۵۹.۲ درصد بود که طی ۸۰ سال اخیر نرخ بی‌سابقه‌ای بوده است. این آمار مراجع رسمی آماری کشور است و در همان دوره ثبت و ضبط شده و نمی‌توان منکر آنها شد.
گزارش مقایسه‌ای عملکرد اقتصادی دولت دوازدهم و سیزدهم
در پایان دولت دوازدهم، ایران با وضعیت اقتصادی بحرانی مواجه بود. این بحران شامل بالاترین تورم 80 سال اخیر، کسری بودجه 480 هزار میلیارد تومانی، میانگین رشد اقتصادی نزدیک به صفر، منفی بودن نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، بالاترین رشد پایه پولی و نقدینگی، کمترین اشتغال خالص و رکود در مشاغل و کسب‌وکارها به علت شیوع کرونا بود.
این وضعیت بحرانی به دولت سیزدهم به ارث رسید و چالش‌های جدی برای مدیریت جدید ایجاد کرد. در ذیل به برخی از این ناترازی‌ها در دولت دوازدهم و مقایسه با دولت سیزدهم پرداخته ایم.
نرخ تورم: دولت دوازدهم با ثبت بالاترین تورم 80 سال اخیر، نزدیک به 60 درصد، به پایان رسید. در حالی که دولت سیزدهم توانست نرخ تورم را تا فروردین 1402 طبق آمار بانک مرکزی، 10 واحد درصد کاهش دهد.
پایه پولی: در 4 ماه پایانی دولت دوازدهم، برای استقراض 59 هزار میلیارد تومان پول چاپ شد. دولت سیزدهم با تسویه استقراض دولت قبل، توانست این روند را کنترل کند.
نقدینگی: رشد نقدینگی در پایان دولت دوازدهم 39.4 درصد بود. دولت سیزدهم این رشد را تا خرداد 1402 به 29 درصد کاهش داد.
صادرات غیرنفتی: در 4 ماه نخست سال 1400، صادرات غیرنفتی دولت دوازدهم 14.1 میلیارد دلار بود. دولت سیزدهم در 4 ماه نخست 1401 این رقم را به 17.2 میلیارد دلار افزایش داد.
بدهی دولت به بانک مرکزی: بدهی دولت به بانک مرکزی در 3 ماه نخست 1400، 50 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. دولت سیزدهم در مدت مشابه 1401 این افزایش را به 18 هزار میلیارد تومان کاهش داد.
رشد اقتصادی: میانگین رشد اقتصادی در دولت دوازدهم 1.5 درصد بود. در حالی که دولت سیزدهم به میانگین رشد 4.4 درصدی دست یافت.
تراز حساب جاری: تراز حساب جاری در پایان سال 1399 در دولت دوازدهم منفی 708 میلیون دلار بود. دولت سیزدهم این تراز را در پایان سال 1400 به مثبت 11144 میلیون دلار و در 9 ماهه 1401 به مثبت 15807 میلیون دلار رساند.
صادرات کالا (نفتی و غیرنفتی): صادرات کالا در سال 1399 در دولت دوازدهم کمتر از 50 میلیارد دلار بود. این رقم در دولت سیزدهم در سال 1400 به بیش از 79 میلیارد دلار و در سال 1401 به حدود 100 میلیارد دلار افزایش یافت.
تراز بازرگانی: تراز بازرگانی در سال پایانی دولت دوازدهم نسبت به سال پایانی دولت دهم 90 درصد کاهش یافت. در مقابل، دولت سیزدهم در سال اول خود این تراز را 394 درصد افزایش داد.
ترانزیت: در دولت دوازدهم، ترانزیت کالای خارجی به مدت هفت سال کاهش یافت. اما در سال 1400، دولت سیزدهم شاهد رشد 68 درصدی در ترانزیت بود.
تشکیل سرمایه ثابت ناخالص: سرمایه‌گذاری در دولت دوازدهم منفی بود، اما دولت سیزدهم در سال 1401 موفق به مثبت کردن تشکیل سرمایه ثابت ناخالص شد.
سرمایه‌گذاری خارجی: سرمایه‌گذاری خارجی در دولت دوازدهم به کمترین رقم رسید. دولت سیزدهم در سال‌های 1400 و 1401 رشد مثبت سرمایه‌گذاری خارجی را تجربه کرد.
تولید برق: دولت دوازدهم کمترین افزایش تولید برق را ثبت کرد، در حالی که دولت سیزدهم بالاترین رکورد افزایش سالانه تولید برق را در سال اول فعالیت خود ثبت کرد.
دعوت به بورس توسط دکتر حسن روحانی در سال ۱۳۹۹
در سال ۱۳۹۹، دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت ایران، با تاکید بر اهمیت و قابلیت‌های بازار بورس، مردم را به سرمایه‌گذاری در این بازار دعوت کرد. او اظهار داشت که بورس ایران بازاری است که دولت همواره مراقب آن است و تاکید کرد که سرمایه‌گذاری در بورس نسبت به دلار و سکه انتخاب بهتری است.
روحانی در سخنان خود گفت: «مردم بدانند سکه جای سرمایه‌گذاری نیست، دلار جای سرمایه‌گذاری نیست، اما بورس جای سرمایه‌گذاری است. بورس ایران بازاری است که همیشه ما مراقبت می‌کنیم. تاکید من به مسئولان بورس این است که مراقب سرمایه مردم در بورس باشند. بنده بارها به وزیر اقتصاد، رئیس بانک مرکزی، شورای عالی بورس گفتم که مراقبت کنند و مراقبت هم می‌کنند.»
وی همچنین افزود: «مردم می‌توانند در بازار بورس خریدهایی کنند که برای آینده و دارایی‌ها اطمینان بیشتری حاصل کنند. فضای بورس را برای حضور مردم آماده کردیم. البته بورس فراز و نشیب دارد و به صورت خط مستقیم به بالا نمی‌رود؛ این خط شکستگی دارد و بالا و پایین می‌رود و مهم این است که در طول یک سال به سمت بالا و صعودی حرکت کند.»
این اظهارات روحانی در اوج حرکت بورس و در ابتدای سال ۱۳۹۹ مطرح شد و بسیاری از مردم با اعتماد به این سخنان، در قله بورس وارد بازار شدند.
پیامدهای دعوت به بورس توسط روحانی
دعوت روحانی به سرمایه‌گذاری در بورس باعث شد بسیاری از مردم به این بازار هجوم آورند. در ابتدا، بورس رشد سریعی را تجربه کرد و شاخص‌ها به سرعت افزایش یافتند. اما پس از مدتی، بازار بورس با نوسانات شدیدی مواجه شد که منجر به از دست رفتن سرمایه‌های بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد شد.
این تحولات باعث شد که بسیاری از مردم که با اعتماد به دعوت رئیس‌جمهور وقت به بورس وارد شده بودند، متضرر شوند و نقدهای زیادی به مدیریت بورس و سیاست‌های اقتصادی دولت وارد شود.
سخنان و دعوت دکتر حسن روحانی در سال ۱۳۹۹ به سرمایه‌گذاری در بورس نشان‌دهنده تلاش دولت برای هدایت سرمایه‌های مردم به بازارهای مولد و کنترل نقدینگی بود. اما نوسانات شدید بازار بورس و عدم مدیریت مناسب این نوسانات باعث شد تا اعتماد عمومی به این بازار کاهش یابد و بسیاری از مردم دچار زیان‌های مالی شوند.
این تجربه نشان می‌دهد که همراه با دعوت به سرمایه‌گذاری، نیاز به برنامه‌ریزی و نظارت دقیق بر بازارهای مالی و همچنین آموزش مناسب به سرمایه‌گذاران تازه‌وارد وجود دارد، کاری که دولت سیزدهم در زمان ریاست رئیس جمهور شهید تلاش کرد به انجام برساند.
افت ۲۴ درصدی بورس در ۳ سال دولت سیزدهم
در مقابل ریزش ۵۰ درصدی ۵ ساله دولت دوازدهم
این در حالی است که رئیس دولت دوازدهم چندی پیش مدعی شد که در دولت او ارزش دلاری بورس طی ۸ سال رشد ۸.۵ درصدی و در سه سال دولت سیزدهم ریزش ۴۶ درصدی داشته است. سخنانی که واکنش خاندوزی وزیر اقتصادی دولت سیزدهم را به دنبال داشت و اعلام کرد که این ادعا درست نیست و با بررسی آمار ها طی ۳ سال یعنی از تاریخ ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ که ایشان در انتخابات پیروز تا تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ که ایشان به شهادت رسیدند ارزش دلاری بازار بورس از ۲۷۶ میلیارد دلار به ۲۱۰ میلیارد دلار رسید یعنی یک افت ۲۴ درصدی و مشخص نیست عدد ۴۶ درصدی ریزش چه گونه محاسبه شده است؟ این افت برای فاصله روز انتخاب آقای روحانی تا خرداد ۹۷ یعنی ۵سال افول حدود ۵۰ درصدی است و حتی برای ۳سال نخست دولت روحانی نیز ۲۱درصد افت را نشان می‌دهد.
دولت سیزدهم از وقتی که روی کار آمد، تمام تلاشش این بود که خسارت‌های ایجاد شده در دولت قبل را جبران کند و شدت نوسانات را کاهش دهد. هرچند به دلیل برخی چالش‌های ارث رسیده از ۸ سال گذشته، متوقف کردن کامل همه آسیب ها امکانپذیر نبود اما از شدت آنها کاسته شد و از وضعیت بحرانی خارج گردید. به نحوی که در این ۳ سال افزایش قیمت در بازار غیر رسمی ارز حدود ۱۰۸ درصد بود که به مراتب پایین تر از ۴۵۷ درصد سه سال پایانی دولت دوازدهم است.
دولت سیزدهم با رویکردی جهادی و برنامه‌محور، اقدامات موثری در کاهش تورم، افزایش صادرات غیرنفتی، رشد اقتصادی و بهبود سایر شاخص‌های کلان اقتصادی انجام داد. با ادامه این روند، انتظار می‌رفت که دولت سیزدهم بتواند به تحقق اهداف عدالت‌خواهانه و توسعه پایدار دست یابد.
